بررسی علل وعوامل موثر در تکرار جرم و راهکار های پیشگیری
چکیده
تکرار جرم یکی از نهادهای برخاسته از اصل فردی کردن مجازات است و مراد از آن این است که در مورد فردی که مرتکب جرمی می شود و دارای سابقه محکومیت است نسبت به فرد دیگری که مرتکب جرم شده ولی فاقد سابقه محکومیت است مجازات بیشتر و سنگینتری اعمال گردد و فلسفه بکارگیری این نهاد حقوفی متناسب کردن و متعادل کردن میزان مجازات با درجه مجرمیت، سوء نیت ، تباهی اخلاقی با خطرناکی مجرم بوسیله تشدید مجازات است و از این رو است که حقوقدانان آنرا از علل مشدده مجازان دانسته و از آن جهت که در قانون آمده است جهات قانونی تشدید نامیده می شود. بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی، پیشگیری از وقوع جرم را از وظایف قوه قضائیه قرار داده است. به رغم پیش‌بینی این اصل مهم در قانون اساسی و با وجود تصویب سایر قوانین عادی، آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها در خصوص پیشگیری از وقوع جرم، در عمل مشاهده می‌شود که با گذشت سی و دو سال از تصویب این اصل، مفهوم دقیق پیشگیری، مبانی نظری حاکم بر آن و ساز و کارهای اجرایی و مدیریتی آن مشخص نیست و پیشگیری در کشور ما متولی خاص ندارد. این نوشتار با روش کتابخانه‌ای و اسنادی و با هدف آسیب‌شناسی مقررات موجود در زمینه پیشگیری از بزهکاری به نحو امنیت‌گرا انجام شده و راهکارهایی را جهت برون‌رفت از این معضلات ارائه داده است. یکی از مسائل بسیار مهمی که در ادبیات حقوق کیفری، سیاست کیفری و جنایی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، پیشگیری است. عبارت « پیشگیری بهتر از درمان و جبران است»، با وجود سادگی، در صورت رعایت معنا، تأثیر عمیقی در بهبود زندگی اجتماعی انسان خواهد داشت؛ زیرا انسان ذاتاً یک موجود پیشگیر است و چنانچه در یک روز مرتکب یک یا چند عمل ناهنجار و غیرقانونی شود، در موارد متعدد از بروز حوادث یا ارتکاب اعمال ناقض قوانین پیشگیری می‌کند.امروزه پیشگیری از وقوع جرم و انحرافات اجتماعی، جزو سیاست‌های اصلی و کلان نظام‌های قضایی دنیاست و به ویژه با احراز ناکارآمدی پیشگیری کیفری یا واکنشی، دست‌اندرکاران قضایی و غیرقضایی همت خود را مصرف تدارک وسایل و راهکارهایی جهت پیشگیری از انحرافات کردند. در سطح جهانی، از سال ۱۹۷۰ میلادی و در کشور ایران، مفهوم مضیق پیشگیری از وقوع جرم از سال ۱۳۷۰ وارد گفتمان سیاست جنایی کشور شده است. البته تا پیش از آن، طبق بند ۵ اصل ۱۵۶ قانون اساسی، پیشگیری از وقوع جرم، از وظایف مهم قوه قضائیه قلمداد شده بود، اما با وجود این سوابق تقنینی هنوز در ابتدای راه قرار داریم و آنچه در زمینه پیشگیری از وقوع جرم انجام شده است، بیشتر «گسترش سیاست جنایی امنیت‌گرا بوده که بر اندیشه‌های جدید محافظه‌کارانه جرم‌شناسی استوار شده است.» (سید اصفهانی، ۱۳۸۸: ۴۲۷). در ایران، پیشگیری از وقوع جرم، نه عموماً به هدف اصلاح و بازپروری مجرمان و تبه‌کاران، بلکه بیشتر به خاطر حفظ نظم و امنیت در جهت حفظ دست‌آوردهای آن صورت می‌گیرد و در عمل، نهادهای پلیسی و نظامی متولی امر پیشگیری، هستند.
فهرست مطالب
چکیده ۲
مقدمه ۳
تعریف تکرار جرم ۴
مکاتب و مبانی نظری تکرار جرم ۶
تفاوت تکرار جرم با عناوین مشابه ۸
تعدد و تکرار جرم ۸
تکرار جرم و جرم مستمر ۹
تحول تاریخی مقررات تکرار جرم قبل از انقلاب ۱۰
تکرار جرم در قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۰۴ ۱۱
دائمی بودن اعمال قاعده تکرار جرائم جنائی در قانون مجازات ۱۳۰۴ ۱۲
ضرورت قطعی و لازم الاجراء بودن جرم اولیه در قانون مجازات ۱۳۰۴ ۱۲
به میزان مجازات تکرار جرم در قانون مجازات ۱۳۰۴ ۱۳
تکرار جرم در قانون مجازات عمومی اصلاحی مصوب سال ۱۳۱۰ ۱۳
شرایط و مختصات تکرار جرم ۱۶
عمومی بودن ۱۶
جرائم مشمول تکرار از نظر نوع و ماهیت ۱۶
مرجع صادر کننده محکومیت قبلی . ۱۷
تکرار جرم در قانون مجازات عمومی مصوب ۱۳۵۲ ۱۸
جمع تکرار جرم و کیفیات مخففه ۱۹
تحول تکرار جرم بعد از انقلاب ۲۱
شرایط و مختصات ۲۲
جرائم مشمول تکرار از نظر نوع و ماهیت ۲۲
نامحدود بودن فاصله ارتکاب دو جرم ۲۳
اختیاری بودن تشدید ۲۴
مقررات مربوط به تکرار جرم در قانون مصوب ۱۳۷۰ ۲۵
جمع تکرار جرم و عوامل مشدده خاص ۲۶
تکرار جرم و تخفیف مجازات: ۲۷
تشدید مجازات در مقررات حدود و قصاص و دیات. ۲۷
تکرار در زنا. ۲۸
تکرار در مساحقه: ۲۹
تکرار در سرقت ۳۰
تکرار در محاربه و افساد فی الارض ۳۱
نقش مراقبت در پیشگیری از تکرار جرم ۳۳
اقدامات اصلاحی – درمانی در کنار اقدامات مراقبتی که به منظور پیشگیری از تکرار جرم ۳۴
اقدامات نظارتی ناظر بر مکان ۳۶
شیوه های پیشگیری از وقوع جرم : ۳۷
انواع پیشگیری از جرم ۳۹
* پیشگیری اولیه یا نخستین (Primary Prevention): ۳۹
* پیشگیری ثانویه یا دومین (Secondary Prevention): ۴۰
* پیشگیری ثالث یا سومین (Thertiary Prevention): ۴۰
* پیشگیری کوتاه مدت یا خُرد (Short Term Prevention): ۴۱
* پیشگیری اجتماعی (Social Prevention): ۴۱
* پیشگیری رشد مدار (Developmental Preventio) یا زودرس (Early Prevention): ۴۳
* پیشگیری قضایی (Judicial Prevention): ۴۳
* پیشگیری انتظامی (Disciplinary Prevention): ۴۴
نگاهی به برخی راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم سرقت ۴۵
استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب در منازل ۴۶
شیوه های پیشگیری از وقوع جرم : ۴۷
نتیجه گیری ۴۸
بلسیر، کاترین، پیشگیری از بزهکاری از ابتدای کودکی، ترجمه ابوالحسن شکری، دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، ج اول، ۱۳۸۱. ۵۱